سیره حکومت امام مهدی (علیه السلام) از دیدگاه روایات
سيره حكومت امام مهدي (عليه‌السلام) از ديدگاه روايات
مؤلف: الناز ایزدی
چكيده:
سيره‌ي حكومت حضرت مهدي 7در روايات به نحو شايسته بيان شده است. آشنايي با نوع رفتار ايشان در حكومت، شوق به ظهور ايشان را در پي دارد و ايجاد اين شوق، به ايجاد آمادگي در افراد براي ظهور ايشان مي‌انجامد، به همين خاطر حضرات معصومين :به اشكال مختلف به بيان سيره‌ي امام مهدي 7در حكومت پرداخته‌اند و افراد زيادي نيز در اين زمينه كتاب نوشته‌اند. در موفقيت ايشان براي تشكيل حكومت عوامل فراواني نقش دارند از جمله وجود برنامه و طرحي متعالي، شايستگي ايشان براي رهبري، وجود ياران شايسته، جو اجتماعي قبل از ظهور و امدادهاي الهي. همچنين حكومت ايشان برنامه‌ها و دستاوردهاي فراوان فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي دارد. در زمينه‌ي فرهنگ، كتاب و سنت احياء مي شود و علم و دانش به نحو چشمگير گسترش مي‌يابد. در زمينه‌ي اقتصادي، گنج‌هاي زمين استخراج مي‌شود و به طور عادلانه تقسيم مي‌شود. در زمينه‌ي اجتماعي نيز، عدالت حكم‌فرما مي‌شود و امنيت و بهداشت در بالاترين سطوح تحقق پيدا مي‌كند. همچنين سيره‌ي ايشان در حكومت، سيره‌اي خاص و مبتني بر تعاليم اسلام ناب است. در واقع طبق روايات سيره‌ي حضرت در حكومت، همانند سيره‌ي جدشان حضرت پيامبر 9و حضرت علي 7است.
واژگان كليدي: سيره، حكومت، امام، مهدي
مقدمه
يكي از رسالت‌هاي مشترك در بعثت انبياء و اعزام رسولان الهي، اجرا و حاكميت ديانت، عدالت مطلق و امنيت است. لازمه‌ي اين امور، حذف موانع، يعني حكومت‌هاي طاغوتي و حاكمان مستبد و در دست گرفتن قدرت سياسي سالم و صالح و حاكميت صالحان است. سابقه‌ي تاريخي نشان‌دهنده‌ي عدم توفيق انبياء و اولياء در تشكيل حكومت مطلق ديني و برپايي يك نظام عادلانه سياسي است. علت اين عدم توفيق، بي‌وفايي و عملكرد بد و كمي ياران، عدم رشد سياسي مردم در انتخاب حاكم و حكومت و دسيسه‌ها و مكايد دشمنان انبياء و اولياء بوده است.
شيعه معتقد است تاريخ حكومت‌ها و سير تربيتي انسان‌ها، از يك سير تكاملي روبه رشد برخودار است و فرجام تاريخ، فرجام طلايي خواهد بود. فرجامي كه بشريت شاهد اجراي ديانت، عدالت و امنيت مطلق در جهان خواهد بود. در آن دوران رشد و شكوفايي همه جانبه در زمينه‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي فراهم خواهد شد.
از اين رو در اين مقاله به بررسي و تبيين حكومت آفرين ذخيره و حجت الهي، امام مهدي7پرداخته شده است و ابعاد و ويژگي‌هاي حكومت امام عصر (عج) مورد بررسي قرار داده شد.
حكومت و سيره در لغت و اصطلاح:
حكومت در لغت به معناي حكم، فرمان و قضاوت است و در اصطلاح منظور از حكومت، حكم كردن، فرمان دادن، فرمانروايي كردن بر يك شهر كشور و اداره كردن شئون اجتماعي و سياسي مردم.
سيره به معناي سبك رفتار است. واژه سيره حالت و سبكي است كه نهاد و وجود انسان يا پديده‌ي ديگر بر آن قرار دارد خواه اين سبك، حالت غريزي و فطري باشد و يا آموزشي و فراگرفتني.
البته در اين تحقيق كه به بيان سيره حكومت حضرت مهدي7مي‌پردازد و سعي بر اين است كه استفاده از روايات به صورت خاص و منسجم، بحث حكومت و ابعاد حكومتي حضرت مورد مطالعه قرار گيرد.
بررسي عوامل موفقيت امام مهدي7در تشكيل حكومت
پيروزي مصلح جهان امري قطعي است كه خداوند و معصومين: از آن خبر داده‌اند.
اما چگونه ايشان فاتح جهان مي‌شود و چه علل و عواملي در پيروزي سريع و حيرت‌انگيزشان نقش دارد نيازمند تحليل و تحقيق است كه سعي شده است اين عوامل با توجه به روايات مورد بررسي قرار گيرد و آن عوامل عبارتند از:
1. وجود برنامه و طرحي متعالي:
بدون وجود چنين برنامه و نقشة جامعي، عدالت كامل متحقّق نخواهد شد، و وجود عدالت ناقص و جزئي در سعادت بشريّت نقش چنداني نمي‌تواند داشته باشد، زيرا به همان اندازه كه عدالت، ناقص است؛ سعادت و خوشبختي انسان نيز ناقص خواهد بود. چنانكه نمي‌توان گفت كه هدف خداوند وجود عدالت ناقص است و براي آن برنامه‌ريزي كرده است، زيرا برنامه‌ريزي الهي عبارت است از پرستش و عبادت كاملي كه جز با تحقّق عدالت كامل موجود نخواهد شد. بويژه اينكه ازآغاز پيدايش انسان در روي زمين مسير حركت او رسيدن به اين هدف بوده، و در آن صورت نمي‌توان گفت كه خداوند اين حركت كلّي را يك عدالت ناقص تعيين كرده است. و اگر چنين باشد ستمي ناروا است كه بر بشريّت وارد مي‌شود، و خداوند بالاتر از آن است كه نسبت ظلم و ستم به او بدهيم.
2. وجود رهبر و پيشوايي شايسته:
برپا كردن عدل و داد مستلزم داشتن رهبري است همچنان كه براي هر دولتي رئيسي و فرماندهي لازم است به طوري كه مي‌توان گفت كه محال است حركتي و جنبشي در جامعه بدون وجود يك رهبر و پيشوا ايجاد شود، هر چند كه حركت، كند و جنبش ضعيف باشد. زيرا جامعه- به هر شكلي كه باشد- از تعدادي افراد تشكيل شده است كه هر يك داراي نظر و رأي ويژه‌اي مخصوص به خود است، و اين جامعه اگر بخواهد به هدف مصلحتي واحد برسد و مصالح حال و آينده خود را به دست آورده جز با وجود يك فرد يا گروهي كه رهبري را به دست گرفته و جامعه را با خود حركت دهند ميسّر نيست، تا چه رسد كه يك حركت، داعيه اصلاح جهان و پياده كردن عدالت و صلح جهاني را داشته باشد و بخواهد بر كليه افراد بشر حكومت كند و همگي را تحت يك فرمان، وهماهنگ با يك مركز فرماندهي بنمايد.
از آنجا كه ائمه اطهار:مفسران حقيقي قرآنند در تفسير بسياري از آيات، آن‌ها را به مسأله مهدويت و معارف امام زمان7تطبيق و تفسير نموده‌اند. از جمله آياتي را كه مربوط به امام زمان7دانسته‌اند اين دو آيه است:
«الله نوُرُ السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ مَثَلُ نوُرِهِ كَمِشْكوةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةٌ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ…»
مراد از كوكب درّي حضرت قائم المنتظر7ست. كسي كه زمين را پر از عدل و داد مي‌كند.»
« وَ نُريدُ اَنْ نَّمُنَّ عَلَي الَّذينَ اسْتُضْعِفوُا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةٌ وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثينَ»
و در آيه بالا مهدي ما اهل بيت:، را بر مي‌انگيزد تا آن‌ها را عزيز و دشمنانشان را خوار و ذليل كند.
3. وجود ياران همكار و همفكر و پايدار در كنار آن رهبر واحد:
در اينجا دو فرضيه پيش مي‌آيد:
فرض اول: اينكه بگوئيم آن رهبر واحد به تنهايي مي‌خواهد با دنيا بجنگد و به مقابله برخيزد.
بطلان اين نظريه واضح است، زيرا آن شخص هر چند توانائي جسمي و روحي داشته باشد، باز به تنهائي نخواهد توانست با تمامي دشمنان بستيزد و همه را از بين ببرد؛ البته با ابطال نظرية دوم كه اظهار معجزه باشد، و الا به صورت اعجاز امكان آن پيروزي وجود دارد.
فرض دوم: اين رهبر از طريق معجزه مي‌خواهد با جهانيان بجنگد.
اگر دعوت الهي در طول تاريخ بر اساس ايجاد معجزات براي ياري و پيروزي آن، پايه‌گذاري شده بود، از آغاز آفرينش بر روي كرة زمين هيچگونه انحراف و ضلالتي پديدار نمي‌گشت و ديگر نيازي به پيكار و جهاد انبياء و يارانشان نبود و بدين ترتيب روز موعود نيز نيازمند برنامه‌ريزي براي تحقّق آن نبوده و به تأخير نمي‌افتاد. زيرا از همان آغاز تولّد بشريّت تا پايان عمر بشر مي‌توانست موجود باشد.
با در نظر گرفتن بطلان اين دو فرض، آنچه كه گفته شد اثبات مي‌شود كه براي پياده كردن عدالت جهاني نياز به يار و ياور و پشتيبان مي‌باشد تا با همكاري آنان بتوان به صورتي طبيعي و عادي به گسترش عدل و داد پرداخت.
لازم است در اينجا به صفات و ويژگي‌هاي ياران امام مهدي(عج) در آينة روايات پيشوايان ديني پرداخته شود.
الف) معرفت و اطاعت:
ياران مهدي (عج) از شناخت عميق نسبت به خداوند و امام خود برخوردارند و با آگاهي كامل در ميدان حق حضور يافته‌اند.
از امام علي7دربارة آن‌ها روايت شده كه: (ياران مهدي) مرداني هستند كه خدا را چنان كه شايسته است شناخته‌اند.
شناخت و اعتقادآانان نسبت به امام نيز در ژرفاي وجودشان ريشه دوانيده و سراسر وجودشان را فرا گرفته است. اين شناختي فراتر از دانستن نام، نشان و نسب امام است. معرفت به حق، ولايت امام و جايگاه بلند او در مجموعة هستي است و اين همان معرفتي است كه آن‌ها را سرشار از محبت كرده و مطيع و گوش به فرمان او قرار داده است.
ب) عبادت و صلابت:
ياران مهدي (عج) در عبادات از پيشواي خود الگو گرفته روزها و شب‌ها را با ذكر شيرين حق سپري مي‌كنند.
از امام صادق7روايت شده كه: ياران مهدي شب‌ها را به عبادت به صبح مي‌رسانند و روزها را با روزه به پايان مي‌برند و بر فراز اسب‌ها خدا را تسبيح مي‌كنند.
ج) جان‌نثاري و شهادت طلبي:
معرفت عميق ياران نسبت به امام مهدي (عج)، دل‌هاي آنان را مملو از عشق به امام مي‌كند. بنابراين در ميدان رزم او را چون نگيني در ميان مي‌گيرند و جان خود را سپر بلاي ايشان مي‌كنند.
از امام صادق7روايت شده كه: «ياران مهدي (عج) در ميدان رزم در اطراف او مي‌چرخند و با جان خود از او محافظت مي‌كنند.»
د) شجاعت و دليري:
ياران مهدي (عج) مانند مولايشان افرادي شجاع و مرداني پولادين هستند. آنان مقتدرترين افراد جهانند در اقتدار آنان همين بس كه قويتر از شير و برنده‌تر از نيزه و قدرتي برابر چهل مرد دارند.
امام علي7در وصف آنان فرمودند: «همة آن‌ها شيراني هستند كه از بيشه‌ها بيرون شده و اگر اراده كنند كوه‌ها را از جا مي‌كنند.»
هـ) صبر و بردباري:
بديهي است كه مبارزه عليه ظلم جهاني و برقراري حكومت عدل جهاني با رنج و مشقت‌هاي فراوان همراه است و ياران مهدي (عج) در راه تحقق آرمان‌هاي جهاني امام، مشكلات و ناگواري‌ها را به جان مي‌خرند ولي از سر اخلاص و تواضع، عمل خود را ناچيز مي‌شمارند.
امام علي7فرمودند: «آن‌ها گروهي هستند كه به خاطر صبر و بردباري در راه خدا، بر خداوند منت نمي‌گذارند و از اين كه جان خويش را تقديم آستان حضرت حق مي‌كنند به خود نمي‌بالند و آن را بزرگ نمي‌شمارند.»
و) زهد و پارسايي:
از امام علي7در مورد ياران امام مهدي(عج) روايت شده كه: «او از يارانش بيعت مي‌گيرد كه طلا و نقره‌ايي نيندوزند و گندم و جويي ذخيره نكنند.»
آنان اهداف بلندي دارند و براي آرماني بزرگ برخاسته‌اند و ماديات دنيا، نبايد آن‌ها را از اهداف و آرمان‌ها باز دارد. بنابراين آن‌ها كه با ديدن زرق و برق دنيا، چشم‌هايشان خيره مي‌شود و دلهايشان مي‌لرزد و در ميان ياران ويژه‌ي مهدي جايي ندارند.
4. جو اجتماعي قبل از ظهور:
جو جامعة جهاني قبل از ظهور جو مناسبي براي پذيرش يك مرد آسماني است زيرا در آن هنگام ظلم به تمام معنا و در تمام ابعاد، جلوه‌ها و جهات، دنيا را فرا مي‌گيرد. ظلم حكومت‌ها به يكديگر و به مردم تحت حاكميت خود.
حال اگر در چنين موقعيتي يك مرد آسماني با معجزه‌هاي كافي ظهور كند و اعلام نمايد تمام شعله‌هاي ظلم و ستم را خاموش مي‌كنم و به جاي آن‌ها درخت عدل مي‌نشانم، بدي‌ها و زشتي‌ها را از ميان مي‌برم و جاي آن‌ها را به نيكي‌ها مي‌دهم، همة ارزش‌هاي متعالي را حاكم مي‌كنم و مردم با توجه به معجزاتي كه به ويژه با نداهاي آسماني از او مي‌بينند، صداقت و اقتدار و آسماني بودن را در او مشاهده كنند، نه تنها با او نمي‌جنگند كه با جان و دل از او استقبال مي‌كنند و از ياران و هواداران او مي‌گردند.
نتيجه اين كه جو جامعه جهاني با مصلح و منجي عالم هماهنگ است و مخالفت‌هاي محدودي كه مي‌شود به سرعت از ميان مي‌رود و اين فضاي هماهنگ، خود از عوامل پيروزي امام مهدي7خواهد برد.
5. شكست نظام‌هاي حكومتي پيش از ظهور:
يكي از برنامه‌هاي كلي الهي براي زمان پيش از ظهور كه به دنبال آن موفقيت امام عصر(عج) را نيز براي تشكيل حكومت در پي دارد. شكست مكاتبي است كه ادعاي حلّ مشكلات جامعه‌ي بشري را دارند. اين مكاتب كه گرفتار محدوديت‌ها و نقايص فراوان مي‌باشند، حاصل عقل بشري است كه در محدوده‌ي احساسات سطحي و نيز در زمان و مكان اسير است. بي‌گمان اين نقص و كاستي، جز پس از تجربه‌هاي مكرّر و آزمايش‌هاي طولاني خود را نشان نمي‌دهد.
در اين اميدواري، مؤمن و كافر با يكديگر تفاوتي ندارند، زيرا هر دو ظلم و ستم را با تمام وجودشان احساس مي‌كنند هر چند خود در پديد آوردن آن شريك باشند، آن‌ها تلخي و سختي و ستم را درك مي‌كنند و دير يا زود به شكست نظام‌هاي بشري براي حلّ مشكلاتشان آگاه خواهند شد.
رواياتي نيز بر اين موضوع اشاره دارند از جمله آن‌ها اينكه امام صادق7فرمودند:
«اين امر (ظهور) روي نمي‌دهد تا آنكه گروهي از مردم باقي نمانند مگر آنكه به حكومت برسند تا ديگر كسي نگويد «اگر ما به حكومت مي‌رسيديم، به عدالت رفتار مي‌كرديم» سپس قائم 7بر اساس حق و عدالت به پا مي‌خيزد.»
6. بهره مندي از امكانات طبيعت:
طبيعت، آفريده خداوند و تحت نفوذ و اطاعت اوست و خداي تعالي طبيعت را در جهت پيروزي حجّت خود قرار مي‌دهد و در اين صورت همه جاي عالم براي دشمن ناامن مي‌شود زيرا طبيعت با همه جهات و جلوه‌ها و گستردگي كه دارد به نفع پيشواي جهان و شكست دشمنان او عمل خواهد كرد. در جايي كه بايد سخن بگويد به اعجاز او سخن مي‌گويد، در جايي كه بايد ضربه‌اي وارد كند چنين خواهد كرد، در جايي كه بايد پيام رساني كند پيام خود را ابلاغ مي‌كند. همان گونه كه سليمان7زبان حيوانات را مي‌دانست و از وجود آن‌ها بهره مي‌گرفت و يا از طايفه من در انجام كارهاي سريع استفاده مي‌كرد او هم مي‌تواند چنين كند و از وجود زمين، آب‌هاي آن، بادهايي كه مي‌ورزد، ابرها و هر امكان ديگر بهره‌گيري كند.
امام باقر7فرمودند: «هيچ چيزي نيست مگر اين كه مطيع اصحاب قائم امت حتي درندگان زمين و پرندگان درنده، مطيع آن‌ها هستند.»
7. برخورد قاطع با دشمنان:
برخورد قاطع، صريح و بدون ملاحظه مصلح جهان پيروزي او را تضمين مي‌كند. هر كس با او باشد عزيز و پيروز است و هر كس با او در افتد محكوم به فنا و نابودي است. امام مهدي7بر اساس احكام اسلام رفتار مي‌كند و در مواجهه با جو و عرف و قوانين بين‌الملل بدون ملاحظه كاري و مصلحت‌انديشي حكم خدا را اجرا مي‌كند و اين ويژگي از او شخصيتي قاطع و ممتاز پديد مي‌آورد. آنجا كه بايد سخني بگويد با صراحت مي‌گويد، آنجا كه بايد فرد يا گروهي را به هلاكت رساند، مي‌رساند و آنجا كه بايد انتقامي را از فرد يا جمعي بگيرد مي‌گيرد و از ملامت هيچ ملامت‌كننده‌اي باك ندارد.
پس لازمه‌ي چنين انقلابي آن است كه ابتدا تمام ستمكاران و متجاوزين و ظالمين نابود شوند و قدرت آن‌ها در هم شكسته شود و به همين جهت امام عصر (عج) چنين برخورد قاطع را با ظالمان خواهند داشت. از طرفي نوع رفتار امام7با مخالفين، در روايات بسياري مورد توجه قرار گرفته است. و البته نوع رفتار ايشان كه با اقتدار، عزت و قاطعيّت همراه است نقش مؤثري در موفقيت و پيروزي سريع ايشان دارد.
8. ترس دشمنان:
يكي از عوامل پيروزي مصلح جهان، ترس دشمنان از اوست. اگر دشمن بترسد پيروزي را به طرف مقابل خود هديه كرده است. با توجه به ويژگي‌هاي منحصر به فرد امام مهدي7و اخباري كه رجال آسماني گذشته از آن حضرت داده‌اند و معجزه بزرگ صيحه‌هاي آسماني، رعب شديدي دل‌هاي دشمنان را فرا مي‌گيرد و از تحرك در برابر او باز مي‌مانند و اين سبب پيروزي آن حضرت مي‌گردد.
امام باقر7مي‌فرمايند: «اَلْقائِمُ مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ»
9. اقتدار اعجاب‌انگيز:
امام مهدي7بسيار مقتدر است و هر كس و هر قدرتي كه با او در افتد با پاي خود به هلاكت افتاده است. زيرا او از هر جهت متصل به قدرت الهي است. قدرت روحي او فوق تصور ماست و قدرت جسمي شگفت‌انگيزي دارد.
امام رضا7در اين باره مي‌فرمايد: «مهدي7جسمي قوي دارد، اگر دستش را به بزرگ‌ترين درخت روي زمين دراز كند آن را خواهد كند و اگر در ميان كوه‌ها فرياد برآورد صخره‌هاي آن خراب مي‌گردد».
10. بهره‌مندي از مواريث پيامبران:
امكانات خارق‌العاده‌اي كه هر كدام از آن‌ها نزديكي از پيامبران بود و سبب پيروزي آن‌ها مي‌گشت به امام مهدي7منتقل شده است و او از همه آن‌ها و با تمام ظرفيتي كه دارند بهره مي‌گيرد و معلوم است كه به كارگيري آن‌ها، دشمنان او را با همه امكانات بشري كه دارند شكست خواهند داد زيرا استفاده از امكانات خارق‌العاده انبيا به معناي تجلي قدرت الهي است. در اين قسمت به موارد مهم آن اشاره خواهيم كرد.
الف) پرچم رسول خدا9
ب) عصاي موسي7
ج) انگشتر سليمان7
د) پيراهن يوسف7
11. ياري فرشتگان:
علاوه بر ياران حضرت، كه در پيروزي ايشان نقش مؤثر ايفا مي‌كنند، مساعدت و ياري فرشتگان نيز عاملي مهم و اساسي در موفقيت سريع حضرت خواهد بود. زيرا ياران حضرت به سيصد و سيزده نفر محدود نمي‌شوند بلكه اين عده كه آن‌ها را اصحاب مهدي7مي‌نامند كادر اجرايي و حكومتي ايشان در مناطق سيصد و سيزده گانه‌ي جهان هستند.
امام محمد باقر7فرمودند: «مثل اينكه قائم7و يارانش را مي‌بينم در حالي كه عده‌ي نفراتشان حدود سيصد و خورده‌ايي است كه از سمت نجف به طرف كوفه سرازير مي‌شوند، دلهايشان از نظر نيرو و قدرت هم‌چون پاره‌هاي آهن سخت و محكم است، جبرئيل از سمت راست و ميكائيل از سمت چپ، ايشان را ياري مي‌كنند، ترس و وحشت از روبرو و از پشت سر دشمن را فرا مي‌گيرد، و خداوند او را با پنج هزار فرشته‌ي علامت‌دار كمك و ياري مي‌كند.»
با توجه به روايات وارد شده مي‌توان نتيجه گرفت كه: همچنان كه خداوند رسول اكرم 9را به وسيله فرشتگان مقربش در جنگ‌ها ياري فرمودند، آخرين حجت و ذخيره‌ي خويش حضرت ولي عصر(عج) را نيز به وسيله‌ي فرشتگانش ياري مي‌كند.
پس از بررسي عوامل موفقيت امام عصر(عج) در تشكيل حكومت، لازم است بررسي برنامه‌ها و دستاوردهاي حكومت امام عصر(عج) را داشته باشيم تا هر چه بهتر با سيماي حكومت امام زمان(عج) آشنا شويم.
برنامه‌ها و دستاوردهاي حكومت امام مهدي7
سه محور عمده كه مي‌توان براي برنامه‌هاي حكومتي حضرت بيان كرد عبارتند از:
الف) برنامه‌ها و دستاوردهاي فرهنگي
ب) برنامه‌ها و دستاوردهاي اقتصادي
ج) برنامه‌ها و دستاوردهاي اجتماعي
مهم‌ترين محورهاي فعاليت فرهنگي در حكومت حق عبارتند از:
الف) احياء كتاب و سنت
ب) گسترش علم و دانش بشري
ج) احيا و گسترش امر به معروف و نهي از منكر
د) مبارزه با بدعت‌ها
در اين قسمت به چند مورد از برنامه‌ها و دستاوردهاي اقتصادي حضرت مي‌پردازيم:
الف) استخراج گنج‌هاي زمين و توزيع عادلانة آن بين مردم
ب) عمران و آباداني
ج) ريشه‌كن شدن فقر
د) كشاورزي
هـ) گسترش دام‌پروري
بخشي از برنامه‌ها و دستاوردهاي اجتماعي حكومت امام عصر(عج) عبارتند از:
الف) گسترش عدالت اجتماعي
ب) عدالت قضايي
ج) ارتقاء سطح بهداشت و درمان
د) تحقق امنيت در بالاترين سطوح
سيرة امام در دوران ظهور
سیره امام مهدی همان سیره و روش پیامبر اسلام9است و آن‌گونه که پیامبر در زمان ظهور خود جاهلیت بشری در همه ابعاد آن مبارزه کرد و اسلام ناب را بر محیط خود حاکم کرد، حضرت مهدی7نیز با ظهور خود با جاهلیت جدید که دردناکتر از جاهلیت قدیم است برخورد خواهد کرد و ارزشهای الهی را بر ویرانه های جاهلیت مدرن ، بنا خواهد کرد.
1- سيره فردی امام
سیره امام مهدی7در رفتار شخصی و نیز در ارتباط با مردم ، نمایانگر یک حاکم اسلامی نمونه است که حکومت در نگاه او وسیله‌ای است برای خدمت به مردم و رسانیدن آن‌ها به قله‌های کمال و نه جایگاهی برای زراندوزی و ستمگری و به استثمار کشیدن بندگان خدا !
امام صادق 7فرموده است “وقتی قائم ، قیام کند لباس علی7را در بر‌می‌کند و روش اورا پیش می‌گیرد ”
از پیامبر اکرم9روایت شده که درباره مهدی7فرموده است: ” امتش به او پناه می‌برند آن‌گونه که زنبورها به ملکه خود پناهنده می‌شوند .”
در اینجا مناسب است به دو نمونه از سیره فردی حضرت به طور مستقل، به روایات مربوط به آن‌ها پرداخته شود.
الف) کمالات اخلاقی :
حضرت مهدی (عج) مانند پیشوایان معصوم دیگر دارای کلمالات اخلاقی ویژه‌ای است. از آن جا که معصومین:انسان‌های کاملی هستند و از هر جهت اسوه و الگوی بشریت هستند، اخلاق نیکو را نیز در بالاترین حد دارا می باشند .
حضرت رضا7می‌فرماید،” مهدی (عج) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همه انسان‌ها بخشنده‌تر و شجاع‌تر و عابدتر است .”
امام صادق7می‌فرماید: «المهدی خاشع لله کخشوع الزجاج» : مهدی7در برابر پروردگارش هم‌چون شیشه خاشع است .
امام صادق 7می‌فرماید : « مهدی7را با سکینه و وقار می‌شناسید و با شناختن حلال و حرام و نیاز همگان به او و بی‌نیازی او از همه خواهید شناخت .»
هم‌چنین حضرت می‌فرماید : «مهدی7دو نشانه ی آشکار دارد که با آن‌ها شناخته می‌شود ؛ یکی دانش بیکران و دومی استجابت دعا .»
ب) خوراک و پوشاک آن حضرت :
روش امام زمان7نیز در زندگی حکومتی ، همان روش رسول خدا9و امیرالمومنین7خواهد بود ، غذای خشک و سخت و لباس زبر و خشن.
در روایات از لباس مخصوصی برای حضرت قائم (عج) به هنگام ظهور یاد شده است ؛ گاهی از پیراهن رسول خدا9سخن گفته شده و گاه از پیراهن یوسف7به عنوان لباس حضرت به هنگام ظهور نام برده شده است.
1- سیره حکومتی امام7
حکومت خوبان که با فرمانروایی امام مهدی7آغاز می شود تا پایان عمر دنیا ادامه خواهد یافت و دیگر روزگار ظلم و ظالمین تکرار نخواهد شد . بنابراین نظام عادلانه ای که امام مهدی 7بر پا خواهد کرد . دولتی است که پس از آن برای دیگران دولتی نخواهد بود و این دولت سراسر زیر حاکمیت الهی بسر خواهد برد .
در این قسمت به نمونه هایی از سیره حکومتی حضرت اشاره خواهد شد:
الف) سیره قضایی امام:
ازآنجا که موعود منتظر برای استقرار عدالت در تمام زمین ذخیره شده است، برای انجام رسالت خود نیاز به یک سیستم قضایی مستحکم دارد بنابراین آن حضرت در این بخش به شیوه جد بزرگوارش امام علی7عمل می‌کند و با جدیت و قدرت به دنبال بدست آوردن حقوق پایمال شده مردمان است و حق را در هر کجا باشد ، گرفته و به صاحب آن بر می‌گرداند و چنان به عدالت رفتار می‌کند که مطابق روایات ، زندگان آرزو می‌کنند که مردگان برگردند و از برکت عدل او بهره مند شوند.
امام صادق7فرمود: «وقتی قائم آل محمد قیام کند مانند داود و سلیمان8داوری می‌کند (یعنی) شاهد و گواه طلب نمی‌کند. »
ب) سیره اقتصادی امام:
روش امام مهدی7در امور مالی حکومت بر مبنای مساوات قرار داد و این همان روش پسندیده‌ای است که در زمان پیامبر گرامی اسلام9وجود داشته است و پس از او، این شیوه تغییر یافت و معیارهای دروغینی برای پرداخت‌های بی‌حساب به افراد، جای آن را گرفت و سبب پیدایش فاصله طبقانی در جامعه اسلامی آن روز شد و اگرچه امام علی و امام حسن3در مدت خلافت خود به نظام برابری در پرداخت امول مسلمین پای بند بودند ولی پس از ایشان بنی امیه اموال مسلمانان را مانند ملک شخصی خود و طبق مصالح فردی، به کار می‌بردند و از این راه پایه‌های حکومت نامشروع خود را محکم می‌کردند .
امام مهدی7که مظهر عدالت و دادگری است، بیت المال مردم را به عنوان ثروتی عمومی که همگان در آن شریک هستند قرار می‌دهد به گونه‌ای که هیچ گونه تبعیض و امتیاز خواهی در آن راه نداشته باشد و بخشش ثروت ها و زمین‌ها به کلی ممنوع باشد.
پیامبر9فرمود: «…. فهو یحنوا المال حنوا: او (مهدی7) اموال را به فراوانی می‌بخشد.»
ج) سیره جهادی و مبارزاتی
امام مهدی7با انقلاب جهانی خود بساط کفر و شرک را از گستره زمین بر می‌چیند و همگان را به دین مقدس اسلام دعوت می‌کند. البته آن حضرت در شرایطی ظهور می‌کند که حق به گونه‌ای آشکار، معرفی گردیده و از هرجهت بر مردم جهان، حجت تمام شده است.
هنگامی که حضرت مهدی (عج) قیام می‌کند، با گروه‌ها و دسته‌های گوناگون برخورد خواهد کرد. برخی از آنان قوم و نژاد خاصی هستند، گروهی پیرو ادیان دیگری غیر از اسلامند و گروهی هر چند به ظاهر مسلمانند، ولی منافقانه رفتار می‌کنند و یا از مقدس نماهای کج فهمی هستند که با حضرت مخالفت می‌نمایند و یا پیرو فرقه‌های باطل می‌باشند.
امام7با هر یک ستیز خاصی دارد که با نقل روایاتی به بررسی آن‌ها پرداخته می‌شود .
1- قوم عرب
امام صادق7می‌فرماید: «در آن گاه که قائم ما قیام کند، بین او و عرب و قریش راهی جز شمشیر نخواهد بود .»
نیز آن حضرت درحالی که با دست به گلوی خود اشاره می‌کرد، فرمود «میان ما و عرب راهی جز بریدن سرها نمانده است .»
امام صادق7در زمینه ستیز با قریش می‌فرماید: “هنگامی که حضرت قیام کند … قریش را هدف قرار می‌دهد. از آنان نمی‌ستاند جز شمشیر و به آنان نمی‌دهد جز شمشیر.»
2- اهل کتاب
از روایات فهمیده می‌شود که ستیز و رویارویی حضرت با اهل کتاب همیشه یکسان نبوده، بلکه در مواردی با دریافت جزیه به آنان اجازه می‌دهد به دین خودشان برجای بمانند و با گروهی به بحث و مناظره بپردازد و آنان را با این روش به اسلام دعوت می‌کند و ممکن است در آغاز قیام با آنان به بحث می‌پردازد و با کسانی که حق را پنهان می‌سازند می‌جنگد.
3- فرقه‌های باطل و منحرف
امیرمومنان7پس از شکست خوارج به هنگام گذشتن از کشتگان آنان فرمود: «آن کسی شما را به کشتن داد که شما را فریفت» پرسیده شد: او کیست؟ فرمود: «شیطان و نفس‌های پلید» اصحاب گفتند: خداوند، ریشه آنان را تا پایان دنیا قطعه کرد. حضرت پاسخ داد: «خیر، سوگند به آن که جانم در دست اوست، آنان در صلب‌های مردان و رحم زنان خواهند بود و پی در پی خروج خواهند کرد تا آن که به سرکردگی شخصی به نام اشمط بین رودهای دجله و فرات خروج کنند، در آن روزگار مردی از اهل بیت ما به جنگ او می‌رود و او را به هلاکت می‌رساند و از آن پس هیچ قیامی از خوارج تا روز قیامت نخواهد بود.»
4- مقدس نماها
فضل می‌گوید، امام صادق7فرمود: «هنگامی که قائم ما قیام کند، بیش از آن چه پیامبر 9از جاهلان دوران جاهلیت ناراحتی دید، از جاهلان رنج و ناراحتی خواهد دید. پرسیدم: چرا و چگونه ؟ فرمود : پیامبر9در روزگاری مبعوث شد که مردم سنگ و چوب و بت های تراشیده شده را می‌پرستیدند، ولی قائم مادر روزگاری قیام می‌کند که با قرآن علیه حضرت اجتماع می‌کنند و آیات را علیه آن حضرت تاویل می‌نمایند.»
امام صادق7می فرماید: «هنگامی که حضرت قائم (عج) قیام کند گروهی از دین و ولایت خارج می شوند؛ در صورتی که پنداشته می‌شد که آنان از پیروان حضرت می‌باشند. نیز افرادی ولایت حضرت را می پذیرند، در صورتی که مانند آفتاب پرستان و ماه پرستان بودند.»
5- ناصبی ها
امام صادق 7می فرماید: «هنگامی که حضرت قائم (عج) قیام کند، همه ناصبیان و دشمنان اهل بیت را بر آن حضرت عرضه می‌کنند. اگر به اسلام - که همان ولایت اهل بیت است - اقرار کردند، آنان را رها می‌کند وگرنه به قتل می‌رسند، یا آنان را به پرداخت جزیه - هم چنان که اهل .ذمّه .. می‌پردازند- ملزم می‌کند.»
امام باقر7می‌فرماید: «هنگامی که حضرت قائم (عج) قیام کند، بر یک یک ناصبیان ایمان را عرضه می‌کند؛ اگر پذیرفتند، آنان را رها می‌سازد و گرنه گردنشان را می‌زند، یا از آنان جزیه می‌گیرد. چنان که امروز از اهل ذمّه جزیه می‌گیرند و آنان را از شهرها به روستاها تبعید می‌کنند.»
«مرحوم مجلسی می‌گوید: شاید این حکم مربوط به آغاز قیام باشد؛ زیرا ظاهر روایات این است که از آنان جز ایمان پذیرفته نمی‌شود و اگر نپذیرند، کشته می‌شوند.»
6- شیطان
وهب بن جمیع می‌گوید: از حضرت صادق7پرسیدم: این که خداوند به شیطان فرمود: (فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم ؛ (خداوند فرمود): آری به تو (شیطان) مهلت داده خواهد شد تا به وقت معین و روز معلوم)، این وقت معلوم چه زمانی خواهد بود؟ فرمود: «آیا پنداشته‌ای این روز، روز قیامت است؟ خداوند تا روز قیام قائم ما، به شیطان مهلت داده است. وقتی خداوند اورا مبعوث کرد (و اجازه قیام می دهد)، حضرت به مسجد کوفه می‌رود. در آن هنگام شیطان در حالی که با زانوان خود راه می رود، به آنجا می‌آید و می‌گوید: ای وای بر من از امروز حضرت مهدی پیشانی او را می‌گیرد و گردنش را می‌زند و آن هنگام، روز وقت معلوم است که مهلت شیطان به پایان می‌رسد.»
د) سیره فرهنگی حضرت
یکی از برنامه‌های حکومتی حضرت احیای سنت محمدی9می باشد، امام صادق7 به برید فرمود: «ای برید به خدا سوگند، هیچ حریمی برای خداوند نماند، مگر این که آن را دریدند و هرگز به کتاب خدا و سنّت پیامبرش در این جهان عمل نشد و از روزی که امیر مومنان رحلت کرد، هرگز حد خداوند در بین مردم جاری نگشت، آن گاه فرمود: به خدا سوگند روزها و شب‌ها به پایان نمی‌رسد، مگر آن که خداوند مردگان را زنده و زندگان را بمیراند و حق را به صاحبش بازگرداند و آیین خود را -که برای خود و پیامبرش پسندیده است - برپا دارد.
در اینجا، دگرگونی‌ها و اصلاحات روزگار امام زمان (عج) را در دو قسمت بررسی خواهيم كرد.
1-احکام جدید:
الف) اعدام زناکار و منع کننده از زکات
ب ) قانون ارث
ج) پایان حکم جزیه
د) انتقام از بازماندگان قاتلان امان حسین7
2- اصلاحات و تجدید ساختمان مساجد
الف) تخریب مساجد در مسیر جاده و مشرف
ب) ویران کردن مناره ها
ج) بازگرداندن مسجد الحرام و مسجد النبی به اندازه اصلی
ه ) سیره مدیریتی امام
روايات مربوط به اصحاب و كارگزاران دولت مهدي7
عیسی7به حضرت مهدی (عج) می‌گوید: «همانا من به عنوان وزیر فرستاده شده‌ام؛ نه امیر و فرمانروا .» حضرت عیسی7وزیر حضرت قائم و پرده دار و جانشین آن حضرت است .
امیر مومنان7می‌فرماید: «سفیانی و صاحبان پرچم های سیاه با یکدیگر رودررو می‌شوند، در حالی که میان آنان جوانی از بنی هاشم است که در کف دست چپ او خال سیاهی است و در پیشاپیش لشکریان او شخصی از قبیله بنی تمیم به نام شعیب بن صالح است .»
امام باقر7می‌فرمود: “گویا عبدالله بن شریک عامری را می‌بینم که عمامه مشکی برسرنهاده، دو طرف عمامه‌اش بین شانه‌هایش افتاده، با سپاهی چهارهزارنفری پیش روی قائم ما از دامنه کوه بالا می‌روند و همواره تکبیر می‌گویند.»
امیرمومنان7می‌فرماید: «اصحاب کهف برای یاری مهدی (عج) خواهند آمد.»
نتيجه‌گيري:
- پيروزي و موفقيت امام عصر(عج) در تشكيل حكومت تحت تأثير عواملي است، از جمله اين عوامل:
- وجود ياران، برنامه و طرح متعالي، بهره‌مندي از مواريث پيامبران، جو اجتماعي قبل از ظهور و … است كه هر كدام از اين عوامل نباشد، پيروزي ايشان به تعويق خواهد افتاد.
- حكومت امام عصر(عج) برنامه‌هاي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي ويژه و ممتازي را دنبال مي‌كند.
-امام زمان (عج) ثروت را به صورت عادلانه در ميان اقشار مختلف جامعه تقسيم مي‌كنند به گونه‌اي كه هيچ فقير و نيازمندي در جهان باقي نمي‌ماند.
- در حكومت امام عصر (عج) كتاب خدا و سنت نبوي زنده شده با بدعت‌ها مبارزه مي‌شود و نهضت علمي عظيمي بر پا مي‌شود. همچنين به مجرد تشكيل حكومت، امر به معروف و نهي از منكر را در جامعه احيا و گسترش مي‌دهند. حدود الهي را اجرا كرده و با فساد و رذايل اخلاقي مبارزه مي‌كنند.
سيرة فردي امام در دوران ظهور هم‌چون فقيرترين مردم مي‌باشد و سيرة حكومتي حضرت به عالي‌ترين نحو در اموري چون سيره قضايي، اقتصادي، فرهنگي، مديريتي صورت مي‌پذيرد.
فهرست منابع
1- قرآن كريم
2- ابي عبدالله نعيم بن حماد المروزي، الفتن.
3- صافي گلپايگاني، منتخب‌الاثر في امام الثاني عشر، چ اول، قم، موسسه سيده معصومه(0ص)، 1419هـ.ق.
4- علاءالدين علي المتقي بن حسام الدين الهندي، كنز العمّال في سنن الاقوال و الافعال، ج 14 ، بيروت ، مؤسسه رسالت ، 1409 ه.ق.
5- علي‌بن عبدالكريم بهاء‌الدين نيلي، منتخب‌الانوار المضيئة في ذكر القائم الحجة، چ اول، قم، انتشارات پيام امام هادي7، بي‌تا.
6- علي كوراني ، معجم الاحاديث الامام المهدي ، چ 1، ج143.
7- علي موسي ابن طاووس، الملاحم والفتن، محمد جواد نجفي، تهران، انتشارات اسلاميه، 1360.
8- كامل سليمان، روزگار رهايي، علي اكبر مهدي‌پور، ج 1، چ پنجم، تهران، نشرآفاق، 1386.
9- محمد امين بالادستيان، محمد مهدي حائري، مهدي يوسفيان، نگين آفرينش.
10- محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج52، چ سوم، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، 1403هـ.ق.
11- محمدبن ابراهيم نعماني، متن و ترجمه غيبت نعماني، محمد جواد غفاري، چ اول، تهران، كتابخانة صدوقي، 1363 .
12- محمدبن الحسن الحرالعاملي، وسايل الشيعه، ج3، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، بي‌تا.
13- محمدبن ابراهيم نعماني، متن وترجمة غيبت نعماني.
14- محمدبن حسن فروخ صفار قمي، بصائر الدرجات، قم، منشورات مكتب آيت‌ا… مرعشي نجفي، 1404 ه.ق.
15- محمدبن جرير بن رستم طبري، دلائل الامامة، چ دوم، بيروت، موسسه الاعلمي للمطبوعات، 1408 ه.ق .
16- محمد بن مسعود عياشي، كتاب التفسير، ج 2.
17- محسن فيض كاشاني، تفسير الصافي، ج 3، چ دوم ، تهران ، انتشارات صدر، 1415ه.ق.
18- محمد صدر، تاريخ غيبت كبري، مترجم: سيد حسن افتخارزاده، چاپ دوم، تهران، يك معارف، 1382.
19- محمد صدر، تاريخ پس از ظهور، حسن سجادي‌پور، چ اول، تهران، موعود عصر(عج)، 1384.
20- محمد مهدي حائري پور، مهدي پورسفيان، محمد امين بالادستيان، نگين آفرينش، چ اول، تهران، بنياد فرهنگي مهدي موعود، 1383.
21- نجم الدين طبسي، چشم اندازي به حكومت مهدي (عج).
22- نورالدين حسيني مرعشي نجفي، احقاق الحق وازهاق الباطل، ج 13.
25- هاشم بن سليمان البحراني، حليه الابرار في احوال محمد وآل اطهار، ج 2، بيروت، موسسه الاعلمي للمطبوعات ، بي تا.
فرم در حال بارگذاری ...